Wie radiotherapie ondergaat, zal wellicht op korte termijn enkele ongemakken ondervinden, zoals een gevoelige huid of enorme vermoeidheid. Sommigen ondervinden ook bijwerkingen op lange termijn. Bij veel vrouwen is bestralingstherapie de laatste stap in hun behandelplan, maar ook hier is het goed om op voorhand te weten wat je kunt verwachten.

 

Het is enorm belangrijk om te weten dat de meeste vrouwen nooit één van deze langetermijneffecten zal ervaren. Het is ook zeer onwaarschijnlijk dat iemand al deze bijwerkingen ondervindt.

 

Je huid ziet er anders uit

 

Huidreacties die worden geassocieerd met radiotherapie zijn onder andere:

• Bestraalde huid is vaak iets donkerder, dunner of droger dan voorheen.
• De huid kan makkelijker verbranden door blootstelling aan de zon en vatbaarder zijn voor infecties.
• Operatielittekens blijven nog lang zacht of gevoelig nadat de behandeling is beëindigd.
• Sommige vrouwen merken veranderingen op zoals kleine rode vlekken op de borst, veroorzaakt door verwijde bloedvaten onder de huid. Deze aandoening staat bekend als telangiectasia (spataderen). Telangiëctasieën zijn geen teken van een recidief van kanker, maar meestal verdwijnen ze niet vanzelf.

 

Zorg ervoor dat je crèmes, lotions en oliën gebruikt die speciaal zijn ontworpen voor de gevoelige huid. Vermijd producten met parfums of andere chemicaliën. Praat met een dermatoloog om geschikte producten te vinden. Veel vrouwen gebruiken bijvoorbeeld pure Aloë Vera op de getroffen gebieden, dit is een veilig en effectief middel om de bestraalde huid te verzachten.

 

Effect van radiotherapie op borstweefsel

 

– Oedeem: zwelling van de borst, kan tot maanden of jaren na de behandeling aanhouden.

– Lymfoedeem: er kan zich ook een ander type zwelling ontwikkelen, lymfoedeem genaamd. Dit komt helaas heel vaak voor en kan optreden als de lymfeklieren zijn verwijderd of als ze zijn beschadigd door straling, waardoor een ophoping van lymfevocht ontstaat. Het beïnvloedt vaker de arm, maar kan ook zwelling van de borst veroorzaken. Lymfoedeem kan vele maanden of zelfs jaren ontstaan ​​nadat de behandeling is beëindigd. Hoewel het niet te genezen is, zijn er behandelingsmethoden die verlichting bieden, dus als je dit probleem ervaart, is het belangrijk om met je arts te praten over je opties.

– Fibrose: sommige vrouwen ontwikkelen een verharding of verdikking van het borstweefsel. Hierdoor kan de borst harder en kleiner worden. In ernstige gevallen kan dit ertoe leiden dat de bestraalde borst er heel anders uitziet dan de gezonde borst.

– Ongelijke borsten: sommige vrouwen merken dat naarmate ze ouder worden of gewicht aankomen, hun borsten groter worden. Een borst die werd bestraald, kan kleiner zijn dan de onbestraalde borst. Je kunt een deelprothese of borstshaper gebruiken om de asymmetrie te herstellen.

– Verhoogde gevoeligheid: veel vrouwen vinden dat het behandelde gebied in de borst ongemakkelijk of gevoelig blijft, hoewel dit ongemak steeds vermindert naarmate er meer tijd overgaat. Sommige vrouwen hebben er baat bij of ervaren minder ongemak wanneer ze overdag een ondersteunende beha dragen en ‘s nachts een beha zonder beugel of een topje met geïntegreerde beha.

 

Beperkte arm- en schoudermobiliteit

 

Het komt vaak voor dat vrouwen die radiotherapie hebben gehad in het gebied onder de arm enige bewegingsbeperkingen ervaren, vooral als ze ook een operatie hebben ondergaan aan hun onderarmgebied. Dit kan het moeilijk maken om zware voorwerpen te dragen, taken uit te voeren waarbij je iets moet optillen of bepaalde soorten oefeningen te doen.

 

Veel vrouwen ervaren minder symptomen wanneer ze aan zachte lichaamsbeweging doen, zoals yoga. Bij yoga leer je je volledig uitrekken terwijl je je ademhaling gebruikt om te ontspannen en om je flexibiliteit te verhogen. Massagetherapie is ook nuttig gebleken. Als je een sportinstructeur of massagetherapeut zoekt, vermeld dan zeker dat je bestraling hebt gehad en dat je mobiliteit in arm en/of schouder beperkt is. Er zijn zeker personen te vinden die hierin gespecialiseerd zijn en de training of massage kunnen aanpassen aan jouw behoeften.

 

In dit artikel deelt een vrouw haar ervaringen met yoga en hoe dit haar heeft ondersteund tijdens haar herstel na borstkanker.

 

Radiotherapie en de effecten op het hart

 

Beschadiging van de hartspier: bij bestralingsbehandelingen is er een zeer klein risico op schade aan de hartspier of de grote bloedvaten rond het hart. Dit kan een probleem zijn als je kanker in de linkerborst hebt gehad, omdat het hart zich ook daar bevindt. Normaal gezien bevindt het hart zich niet in het stralingsgebied of ontvangt het slechts een kleine hoeveelheid straling, wat het risico op schade verkleint.

 

Moeite met ademhalen of duizeligheid: als je hart schade heeft opgelopen door radiotherapie, kan je merken dat je makkelijk moe wordt of buiten adem raakt, bijvoorbeeld wanneer je de trap op loopt. Je merkt misschien ook op dat je je soms duizelig voelt of pijn op de borst krijgt.

 

Het is belangrijk om te weten dat deze symptomen door veel zaken kunnen worden veroorzaakt en dat ze niet altijd het gevolg zijn van schade aan het hart. Als je symptomen ervaart die mogelijk verband houden met je hart, raadpleeg je best wel onmiddellijk je arts.

 

Mogelijke longproblemen

 

Een klein aantal vrouwen ontwikkelt symptomen zoals kortademigheid, een droge hoest of pijn op de borst. Deze symptomen kunnen optreden omdat radiotherapie de cellen langs de longen kan beschadigen, waardoor ontsteking of een verharding en verdikking (fibrose) kan ontstaan.

 

Deze symptomen zijn meestal tijdelijk en duren een maand of twee, maar kunnen af en toe een bijwerking op lange termijn worden. Het risico op het ontwikkelen van longproblemen is iets hoger als de lymfeklieren in het borstgebied werden bestraald en/of als je chemotherapie hebt gehad.

 

Neem contact op met je arts als je longproblemen opmerkt. Je kan dan een inhalator gebruiken om de luchtwegen te openen of steroïden nemen om ontstekingen te verminderen.

 

Mogelijke bijwerkingen op je botten

 

Een zeldzame bijwerking van radiotherapie op lange termijn is schade aan de botten, vooral aan de ribben. De botten kunnen dunner en brozer worden als je bepaalde medicijnen voor chemotherapie hebt genomen terwijl je bestraling onderging. Als dit het geval is, kan het pijn veroorzaken en het moeilijk maken om zware voorwerpen op te tillen of aan sport te doen.

 

Als je deze symptomen opmerkt, neem dan contact op met je arts.

 

Hypothyreoïdie na bestraling

 

Hypothyreoïdie (te trage werking van de schildklier) is een van de vaker voorkomende bijwerkingen op langere termijn. Deze bijwerking komt het vaakst voor wanneer je ook bestraling hebt gehad in je nek. Toch is het belangrijk dat iedereen die bestraling heeft gehad de schildklier regelmatig laat testen omdat de symptomen van hypothyreoïdie zeer laat optreden en subtiel zijn.

 

Symptomen van hypothyreoïdie kunnen zijn:

• Vermoeidheid
• Traagheid
• Verhoogde gevoeligheid voor kou
• Constipatie
• Bleke, droge huid
• Een gezwollen gezicht
• Schorre stem
• Een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed
• Onverklaarbare gewichtstoename
• Spierpijn, gevoeligheid en stijfheid
• Pijn, stijfheid of zwelling in uw gewrichten
• Spierzwakte
• Menstruatie die heviger is dan normaal
• Broze nagels en haar
• Depressie

 

Gevoelloosheid, pijn en zwakte in de arm

 

Ongeveer 1 op de 100 vrouwen die radiotherapie op de onderarm krijgen, zullen een gevoelloosheid en tintelingen, zwakte en/of pijn in de hand, schouder of arm ontwikkelen. Dit is te wijten aan schade aan de zenuwen in de arm. Deze zenuwen staan bekend als de brachiale plexus. Deze bijwerking op lange termijn staat ook bekend als door straling geïnduceerde brachiale plexus neuropathie of brachiale plexopathie.

 

Als je ernstige brachiale plexopathie ontwikkelt, kan dit niet worden teruggedraaid. Behandelingen kunnen wel helpen de symptomen onder controle te houden. Acupunctuur, fysiotherapie, massage of het opleggen van warmte- en koude-elementen kunnen de symptomen helpen verlichten.

 

Het gebruik van een TENS-machine (transcutane elektrische zenuwstimulaties) kan een zeer effectieve manier zijn om pijn te verlichten: men plaatst dan klevende pads die elektroden bevatten op de huid. Een zwakke (pijnloze) elektrische stroom wordt door de elektroden gestuurd. Door de elektrische stroom produceert het lichaam de eigen natuurlijke pijnstillers (endorfines), wat de pijn helpt beheersen.

 

Bijwerkingen van radiotherapie: een conclusie?

 

We hebben een lange weg afgelegd sinds 1903 toen Marie en Pierre Curie voor het eerst bestralingstherapie voorstelden als een manier om kanker en lupus te behandelen. We zien voortdurend ontwikkelingen op vlak van bestralingsoncologie, wat ervoor zorgt dat patiënten betere resultaten merken op lange termijn en minder bijwerkingen. Dit is nog steeds een relatief nieuwe behandelingsmethode, vooral op vlak van het opvolgen van patiënten in de jaren nadat ze bestraling hebben gehad.

 

Sowieso is het belangrijk om te weten dat de meeste vrouwen deze langetermijneffecten niet zullen ondervinden, maar het is goed om voorbereid en geïnformeerd te zijn. Ook tijdens je behandeling met bestraling is het belangrijk om je goed en comfortabel te voelen. In dit artikel lees je enkele tips over het gezond houden van je huid en je gedachten positief te houden tijdens de bestraling.